Istnienie Boga || Bliskość Boga || Objawienie Boże || Odpowiedź na Boże Objawienie || Religie niechrześcijańskie || Jedyny Bóg || Trójca Święta || Stworzenie || Natura człowieka || Raj || Grzech pierworodny || Cierpienie i zło w świecie || Jezus Chrystus || Maryja || Kościół || Duch Święty || Łaska Boża || Sakramenty || Chrzest || Bierzmowanie || Eucharystia || Sakrament pojednania || Przygotowanie się do spowiedzi || Sakrament namaszczenia chorych || Kapłaństwo || Małżeństwo || Śmierć || Sąd szczegółowy i ostateczny || Czyściec || Niebo || Piekło || Miłosierdzie Boże || Paruzja || Zmartwychwstanie || Życie w przyszłym świecie || Sumienie || Przykazanie miłości || Grzech || Przykazania Boże || Modlitwa || Doskonalenie kontaktów osobowych

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W Z ź Ż

STRONA GŁÓWNA

STRESZCZENIA || OGÓLNY SPIS TREŚCI


Ks. Michał Kaszowski

TEOLOGIA W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH


Grzech pierworodny:

Zło grzechu Adama


Zagadnienia poruszane na stronie ujęte w formie pytań:


Grzech pierworodny: Zło grzechu Adama

Za namową węża-szatana pierwsi rodzice zeszli z wyznaczonej im przez Boga drogi dobra, co obrazowo przedstawia zerwanie owoców z „drzewa poznania dobra i zła” (por. Rdz 3,6-7). Nieposłuszeństwo prarodziców było zaprzeczeniem miłości,  wyraziło ich brak zaufania Bogu, niedowierzanie Jego życzliwości i przychylności, ujawniło też ich pychę. Ponieważ pogardzili Bogiem i Jego wskazaniami, musieli opuścić ogród-raj. Rozważmy, jakie prawdy wiary zawierają się w tym obrazowym i symbolicznym opisie.

I. Grzech Adama faktem historycznym

Dlaczego grzechu Adama i Ewy nie można uważać za legendę?

Nauka o grzechu Adama nie może być traktowana jako legenda. Obrazowy język biblijny przedstawia wydarzenie historyczne, które miało miejsce na początku ludzkiej historii. "Opis upadku (Rdz 3) używa języka obrazowego, ale stwierdza wydarzenie pierwotne, fakt, który miał miejsce na początku historii człowieka (Por. Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, 13.). Objawienie daje nam pewność wiary, że cała historia ludzka jest naznaczona pierworodną winą, w sposób wolny zaciągniętą przez naszych pierwszych rodziców [Por. Sobór Trydencki: DS 1513; Pius XII, enc. Humani generis: DS 3897; Paweł VI, Przemówienie (11 lipca 1966).]." (KKK 390)

Pierwsi rodzice źle posłużyli się swoją wolnością: odeszli od Boga, zbuntowali się przeciwko Niemu, poszli za radami udzielonymi im przez szatana. Popełnili grzech nieposłuszeństwa i pychy, nazywany w teologii grzechem Adama, grzechem prarodziców lub grzechem pierworodnym. Zastanowimy się najpierw nad naturą tego grzechu, a potem nad jego następstwami, które dotknęły ich samych i całą ludzkość.

II. Grzeszne nieposłuszeństwo pierwszych rodziców

Na czym polegał grzech pierwszych rodziców? Rdz 3,1-7

Nieposłuszeństwo naruszające Boży porządek

Grzech Adama i Ewy był nieposłuszeństwem, świadomym naruszeniem przez nich porządku ustalonego przez Bożą miłość i mądrość dla ich dobra i dla dobra całej ludzkości. Dzięki temu porządkowi życie na ziemi mogło być rajem nie tylko dla nich, lecz i dla wszystkich pokoleń. Raj został jednak zamieniony przez pierwszych rodziców w miejsce, w którym będzie żył grzeszący i cierpiący człowiek.

Nieposłuszeństwo lekceważące Boże przykazania

Jakie przykazanie naruszyli piersi rodzice?

Pierwsi rodzice nie posłuchali Boga, przekroczyli Jego przykazanie. "Człowiek – kuszony przez diabła – pozwolił, by zamarło w jego sercu zaufanie do Stwórcy (Por. Rdz 3,1-11.), i nadużywając swojej wolności, okazał nieposłuszeństwo przykazaniu Bożemu. Na tym polegał pierwszy grzech człowieka (Por. Rz 5, 19.)." (KKK 397)

Nie można dokładnie określić, przeciwko jakiemu konkretnemu nakazowi Bożemu zbuntowali się pierwsi rodzice. Księga Rodzaju mówi symbolicznie o zerwaniu i spożyciu owocu z "drzewa poznania dobra i zła" (por. Rdz 3). Trudno przypuszczać, że tak wielkie i brzemienne w skutki zło – jakim był grzech pierwszych rodziców – polegało na zerwaniu owocu z jakiegoś konkretnego drzewa owocowego, najczęściej przedstawianego na obrazach zupełnie bezpodstawnie jako jabłoń.

Pierwsi rodzice dokonali w pełni świadomego i wolnego grzesznego wyboru, nie postąpili tak, jak chciał Bóg. Bez względu na to, jakie konkretne przykazanie Boże przekroczyli, ich grzech ujawnił nie tylko ich nieposłuszeństwo, ale również pychę, brak miłości i zaufania do Stwórcy, którego zlekceważyli.

Nieposłuszeństwo ujawniające zanik miłości

Dlaczego grzech pierwszych rodziców i każdy nasz grzech stanowi zaprzeczenie miłości?

Zły czyn pierwszych rodziców, którego natury dokładnie nie znamy, ujawnił zanik ich miłości do dobrego Ojca. Kto bowiem kocha, ten kieruje się wolą i życzeniami osoby kochanej. Nieliczenie się ze zdaniem i radami drugiego zawsze wyraża lekceważenie i brak miłości. Takie lekceważenie okazali Bogu pierwsi rodzice, którzy nie dostosowali się do Jego woli.

Coś podobnego dzieje się i z nami, kiedy grzeszymy. Każdy grzech jest nieposłuszeństwem Bogu, który wyraża swoją wolę w przykazaniach. (Por. KKK 397) Takie grzeszne nieposłuszeństwo stanowi wyraz lekceważenia i pogardy wobec Boga i Jego pouczeń.

Nieposłuszeństwo wyrażające nieufność i lekceważenie

W jakim sensie grzech pierwszych rodziców i każdy nasz grzech ujawnia brak zaufania Bogu?

W nieposłuszeństwie Adama i Ewy zawierała się nieufność wobec Boga. Przekraczając Boże nakazy człowiek wyraził brak wiary w miłość Pana, zwątpił w to, czy Bóg faktycznie chce jego szczęścia. Odrzucającemu Boże wskazania człowiekowi wydawało się, że szybko dojdzie do szczęścia i wielkości, której Bóg mu zazdrości. Nie ufając Stwórcy i Ojcu, człowiek zapragnął osiągnąć swój cel – swoją wielkość i szczęście – bez Boga i poza Nim. Za namową szatana nadużył swojej wolności i przeciwstawił się Bożej mądrości. (Por. KKK 415).

Każdy nasz grzech, podobnie jak grzech Adama, stanowi wyraz braku zaufania Bogu. Jest on, jak poucza Katechizm,  "nieposłuszeństwem wobec Boga i brakiem zaufania do Jego dobroci." (KKK 397).  Przez grzeszny czyn człowiek daje do zrozumienia Bogu, że nie ufa Jego życzliwości, że nie wierzy w to, iż dał nam swoje przykazania z miłości do nas, dla naszego dobra.

Nieposłuszeństwo ujawniające pychę

Dlaczego grzech pierwszych rodziców i każdy nasz grzech ujawnia pychę?

Nieposłuszeństwo pierwszych rodziców ujawniło nie tylko brak miłości, ich nieufność wobec Boga, niedowierzanie Mu, lecz także – ich pychę. 

Bóg stworzył człowieka nie tylko do szczęścia, ale i do wielkości, do przebóstwienia. "Stworzony w stanie świętości, człowiek był przeznaczony do pełnego "przebóstwienia" przez Boga w chwale." (KKK 398)

Pełne podobieństwo do Boga, czyli przebóstwienie, można osiągnąć jedynie dzięki łasce uświęcającej. która daje nam udział w Jego życiu i świętości.  Uniesiony pragnieniem zdobycia wielkości takiej, jaką posiada tylko Bóg,  człowiek zapragnął stać się równym Mu, ale bez Jego pomocy, o własnych siłach. "Zwiedziony przez diabła, chciał "być jak Bóg" (Por. Rdz 3,5.), ale "bez Boga i ponad Bogiem, a nie według Boga" [Św. Maksym Wyznawca, Ambiguorum liber: PG 91, 1156 C.); (KKK 398). 

Pierwsi rodzice zapragnęli według własnych planów stać się wielkimi. Według własnej miary i woli chcieli się stać jak Bóg. W tym ujawniła się ich pycha. Swoim nieposłuszeństwem wyrazili przekonanie, że lepiej od Stwórcy wiedzą, co jest dla nich korzystne lub niekorzystne, co prowadzi do szczęścia, a co od niego oddala; co naprawdę jest dobre, a co – złe.

Grzech Adama ukazał coś więcej, niż samo tylko pragnienie osiągnięcia o własnych siłach boskiej wielkości: ujawnił wzgardzenie Bogiem, odepchnięcie Go przez człowieka. Idąc za namową szatana, szukając swojej wielkości, człowiek zlekceważył Boga i rady Jego mądrej miłości. Popełniając grzech, "człowiek przedłożył siebie nad Boga, a przez to wzgardził Bogiem; wybrał siebie samego przeciw Bogu, przeciw wymaganiom swego stanu jako stworzenia, a zarazem przeciw swemu dobru." (KKK 398)

Przynajmniej pośrednio pycha ujawnia się w każdym grzechu osobistym człowieka. Grzesząc świadomie i dobrowolnie stawia on siebie ponad Bożymi przykazaniami, ponad Bożą mądrością i miłością, która nam je dała.

Grzech Adama wyjątkowo wielką winą

Dlaczego grzech pierwszych rodziców był bardzo wielki?

Popełniony przez Adama i Ewę grzech był bardzo ciężki. Pierwsi rodzice znali bowiem dobrze Boże pouczenia, wiedzieli, jak mają postępować. Z tego powodu mogli się przeciwstawić pokusie szatana i jego kłamliwemu zwodzeniu. Ta dobra znajomość należnego postępowania oraz umocnienie przez łaskę spowodowały, że wina pierwszych rodziców była bardzo wielka.

Ich grzech był bardzo ciężki także z powodu pełnej wolności działania. Przed upadkiem bowiem, dzięki darowi harmonii wewnętrznej, pierwsi rodzice nie odczuwali żadnych pożądliwości, czyli nic w ich wnętrzu nie pobudzało ich do grzechu. Z powodu wielkiej winy następstwa ich grzechu były bardzo poważne. Zniszczyli oni swoją jedność z Bogiem i pozbawili się darów pozaprzyrodzonych, krzywdząc tym samym i siebie, i całą ludzkość.

III. Skrzywdzenie siebie i całej ludzkości przez pierwszych rodziców

Dlaczego przez swój grzech pierwsi rodzice zerwali przyjaźń z Bogiem? Rdz 3,1-7

Zniszczenie daru przyjaźni i jedności z Bogiem

Przez swój grzech Adam i Ewa skrzywdzili samych siebie, gdyż pozbawili się najcenniejszych darów, jakie otrzymali od Stwórcy. Przede wszystkim zniszczyli swoją jedność i przyjaźń z Bogiem.

Trudno mówić o przyjaźni tam, gdzie nie ma zaufania i miłości. Fundamentem przyjaźni jest zawierzenie i miłowanie drugiego. Przez swój grzech pierwsi rodzice zerwali przyjaźń z Bogiem, dali Mu bowiem do zrozumienia, że nie mają do Niego zaufania. Ta nieufność, lekceważenie, jakie okazali Stwórcy, brak miłości, pycha spowodowały zniszczenie w sercach pierwszych ludzi łaski uświęcającej, która była fundamentem nadprzyrodzonej ich jedności i przyjaźni z Bogiem.

Nie tylko grzech pierwszych rodziców zniszczył przyjaźń z Bogiem. Tę przyjaźń narusza lub całkowicie niszczy każdy grzech osobisty człowieka. Dzieje się tak z powodu braku miłości i ufności, z powodu nieposłuszeństwa i pychy, jaka ujawnia się w grzesznym czynie.

Jakie dary pozanaturalne zniszczył grzech prarodziców?

— Pozbawienie siebie darów pozanaturalnych

Tracąc świętość i sprawiedliwość pierwotną, pierwsi rodzice nie tylko oddalili się od Boga i zerwali z Nim przyjaźń, lecz ponadto jeszcze pozbawili siebie wszystkich darów pozaprzyrodzonych. Utracili dar nieśmiertelności i wolności od cierpień, stracili dar harmonii i wiedzy.

W jakim znaczeniu pierwsi rodzice skrzywdzili nie tylko siebie, lecz i całą ludzkość?

— Zniszczenie darów, które miały być przekazane ludzkości

Adam i Ewa nie tylko siebie skrzywdzili, lecz i swoje potomstwo, czyli całą ludzkość, utracili bowiem dary, które mieli przekazać innym. Stali się podobni do rodziców, którzy swoim pijaństwem, zażywaniem narkotyków niszczą swoje zdrowie, trwonią majątek, doprowadzają się do ruiny finansowej, a ponadto skazują swoje potomstwo na różne dolegliwości, choroby i życie w nędzy.

Jaką prawdę wyraża wygnanie pierwszych rodziców z ogrodu edeńskiego? Rdz 3,1-24

— Świat przestał być rajem

Nowa sytuacja pierwszych rodziców i całej ludzkości została przedstawiona w Księdze Rodzaju jako wygnanie z raju. "Po czym Pan Bóg rzekł: Oto człowiek stał się taki jak My: zna dobro i zło; niechaj teraz nie wyciągnie przypadkiem ręki, aby zerwać owoc także z drzewa życia, zjeść go i żyć na wieki. Dlatego Pan Bóg wydalił go z ogrodu Eden, aby uprawiał tę ziemię, z której został wzięty. Wygnawszy zaś człowieka, Bóg postawił przed ogrodem Eden cherubów i połyskujące ostrze miecza, aby strzec drogi do drzewa życia." (Rdz 3,22-24). Tak więc odtąd zarówno pierwsi rodzice jak i cała ludzkość znajduje się "poza rajem".

Wygnania z raju nie trzeba rozumieć dosłownie jako opuszczenia jakiegoś miejsca na ziemi. Raj bowiem to literacki obraz wyjątkowego stanu, w jakim znajdowali się stworzeni przez Boga ludzie. Ogród-eden – w którym sam Bóg się przechadzał (por. Rdz 3,8) – przedstawia symbolicznie zjednoczenie Adama i Ewy ze Stwórcą przez łaskę uświęcającą. Przebywanie w raju symbolizuje również posiadanie przez prarodziców wyjątkowych darów, nazywanych pozaprzyrodzonymi lub nadprzyrodzonymi: daru nieśmiertelności, harmonii wewnętrznej, wolności od cierpień oraz daru wiedzy.

Opuszczenie ogrodu-raju to obrazowe przedstawienie tragicznych następstw grzechu pierwszych rodziców, które dotknęły ich samych oraz całą ludzkość; oznacza ono utratę wyjątkowych darów, które mieli przekazać przez swych potomków wszystkim ludziom.

W tej nowej sytuacji znajdą się odtąd wszyscy ludzie. Świat nie będzie już rajem, lecz zrujnowanym domem dla człowieka skażonego przez grzech, rozdzieranego egoistycznymi pożądaniami, cierpiącego, ulegającego licznym błędom i pomyłkom, żyjącego w lęku przed czekającą go śmiercią. Świat po grzechu Adama przypomina zrujnowane przez lekkomyślnych rodziców mieszkanie, w którym ich dzieci, zarażone ich chorobami, będą musiały mieszkać.

Co oznaczają "cheruby i połyskujące ostrze miecza", przed ogrodem edeńskim? Rdz 3,24

— "Cheruby i połyskujące ostrze miecza"

"Cheruby i połyskujące ostrze miecza" umieszczone przed ogrodem edeńskim (por. Rdz 3,24) symbolizują bezradność człowieka nie mającego ani sił, ani środków, żeby powrócić do poprzedniego stanu i odzyskać utracone dary Boże.

W jakim sensie wygnanie z raju ujawnia Boże miłosierdzie względem człowieka?

— Uniemożliwiony dostęp do "drzewa życia"

Według Księgi Rodzaju Bóg wygnał Adama i Ewę po ich grzechu z ogrodu edeńskiego, aby nie zerwali przypadkiem owocu z "drzewa życia" i nie żyli na wieki. W tym też celu "Bóg postawił przed ogrodem Eden cherubów i połyskujące ostrze miecza, aby strzec drogi do drzewa życia." (Rdz 3,22-24).

Stwórca postąpił tak dla dobra człowieka. Wiedział bowiem, że obawa przed śmiercią przynajmniej część ludzi powstrzyma przed czynieniem zła. Odwieczna Mądrość wiedziała, że gdyby skłonny do zła człowiek nie miał przed sobą perspektywy śmierci, pomnażałby w nieskończoność zło. Stałby się straszliwą kopią szatana, jego obrazem i jego podobieństwem. Tak więc i "wygnanie z raju" to również przejaw Bożego miłosierdzia względem człowieka.


STRONA GŁÓWNA

STRESZCZENIA || OGÓLNY SPIS TREŚCI

Inne witryny:

Ewangelia na każdy dzień
Jezus i Maryja w oczach ewangelistów i mistyków
Czytelnia
Leksykon "Prawdziwe Życie w Bogu"