Skrót: RVM
= Jana Pawła II, List
Apostolski Rosarium Virginis Mariae
Wartość elementów
tworzących modlitwę różańcową
W swoim Liście Apostolskim Rosarium Virginis Mariae
Jan
Paweł II ukazuje między innymi wartość licznych elementów, tworzących duchowe bogactwo
Różańca, nie naruszających jednak jego prostoty. Przeanalizujmy obecnie naukę Ojca Świętego o tych
składnikach modlitwy różańcowej.
1. Zapowiedź tajemnicy różańcowej
Pierwszym cennym elementem Różańca jest już sama zapowiedź medytowanej tajemnicy, zwłaszcza gdy towarzyszy jej ukazanie jakiegoś obrazu
lub ikony i ubogaca ją lektura Pisma Świętego.
— Zapowiedzi tajemnic
ubogacone treścią Pisma Świętego
Zapowiedź przypomina zbawcze wydarzenie, wyrażone w danej
tajemnicy różańcowej, które powinno być rozważone w duchu wdzięczności i
uwielbienia. Zapowiedzi ani medytacje różańcowe nie zastępują jednak "Ewangelii
ani nawet nie odwołują się do wszystkiego, co ona zawiera" (RVM 29),
dlatego mogą być uzupełnione przeczytaniem odpowiedniego fragmentu z Pisma
Świętego, dotyczącego danego wydarzenia. Zachęca do tego Jan Paweł II: "Aby dać
medytacji podstawy biblijne i większą głębię, dobrze jest, po
zapowiedzi tajemnicy, odczytać odnośny tekst biblijny, który, zależnie od
okoliczności, może być krótszy albo dłuższy. Inne słowa nie są bowiem nigdy tak
skuteczne, jak Słowo natchnione." (RVM 30) "Przy
pewnych uroczystych okazjach wspólnotowych słowo to można odpowiednio objaśnić
krótkim komentarzem." (RVM 30)
— Różaniec nie zastępuje
czytania Pisma Świętego, lecz je ułatwia
Różaniec nigdy nie powinien odciągać od lektury
Pisma Świętego, przeciwnie, ma zachęcać do jak najczęstszego czytania i
medytowania go. Modlitwa różańcowa, jak przypomina Jan Paweł II, nie zastępuje czytania
Pisma Świętego ani innej pożytecznej dla ducha lektury, lecz je "zakłada i
ułatwia" (por. RVM 29). Czytanie Pisma Świętego uzupełnia
dwadzieścia tajemnic Różańca, które nie wyczerpują całej treści Ewangelii. Tajemnice te "ograniczają się jedynie do zasadniczych
linii życia Chrystusa", jednak łatwo można przejść do pozostałych treści
Ewangelii, przede wszystkim wtedy, "kiedy różaniec odmawia się w szczególnych
chwilach przedłużonego skupienia." (RVM 29)
— Wartość ikon i obrazów
ilustrujących rozważane tajemnice różańcowe
Obrazy mogą pomóc w rozważaniu tajemnic różańcowych, dlatego
zapowiedź tajemnicy różańcowej może się łączyć z ukazaniem odpowiadającego jej
obrazu lub ikony. Uzupełnianie słowa obrazami bliskie jest duchowości Kościoła,
który dostrzega w nich wielką pomoc w zrozumieniu tego, co niewidzialne. "Zapowiedź tajemnicy
– pisze Jan Paweł II – i, jeśli tylko możliwe,
równoczesne ukazanie przedstawiającej ją ikony, to jakby odsłonięcie sceny, na
której należy skupić uwagę. Słowa kierują wyobraźnię i ducha ku temu
określonemu wydarzeniu czy momentowi z życia Chrystusa." (RVM 29)
— Wyobrażanie sobie wydarzeń, o których wspominają tajemnice różańcowe
Zapowiedź tajemnic różańcowych ma skierować umysł oświecony
wiarą na najgłębsze wyrażane przez nie treści. Pomocą w zrozumieniu tych
tajemnic może być wyobrażanie sobie rozważanych wydarzeń. Posługiwanie się obrazami i wyobraźnią
to, jak pisze Jan
Paweł II, "metodologia, która odpowiada samej logice Wcielenia:
Bóg zechciał przyjąć w Jezusie rysy ludzkie. To przez Jego fizyczną
rzeczywistość zostajemy doprowadzeni do kontaktu z Jego Boską tajemnicą." (RVM
29)
Przedstawianie sobie w wyobraźni różnych scen opisanych w
Ewangeliach sprzyja modlitwie medytacyjnej, a więc rozważaniu tajemnic
różańcowych. Zwraca na to uwagę papież Jan Paweł II, odwołując się do takiego mistrza modlitwy medytacyjnej, jakim był św. Ignacy Loyola.
Zaproponowana przez niego w Ćwiczeniach duchownych metoda medytacji
odwołuje się właśnie "do elementu
wzrokowego i obrazowego (compositio loci), uważając go za bardzo pomocny
w koncentracji ducha na misterium." (RVM 29).
— Pismo Święte i dobra
lektura duchowa
Oprócz Pisma Świętego niezwykle pomocne nie tylko w wyobrażaniu
sobie lecz i w zrozumieniu tajemnic różańcowych mogą być dzieła Marii Valtorty,
np. Poemat Boga-Człowieka,
Rozważania różańcowe (Katowice, wyd. Vox Domini), Katarzyny Emmerich
lub też powieści napisane na bazie wydarzeń biblijnych, np. Romana Brandstaettera.
Dobre filmy religijne również sprzyjają nie tylko wyobrażeniu sobie różnych
zbawczych wydarzeń, ale też ich głębszemu zrozumieniu.
2. Słuchanie słowa Bożego
Szczególna wartość Różańca ujawnia się w tym, że pobudza on do
słuchania słowa Bożego, kierowanego do nas w każdej chwili dnia.
— Przyjmować słowo Boże jako
skierowane do mnie
Ojciec Święty zachęca do tego, by zwłaszcza po zapowiedzi
tajemnicy różańcowej przeczytać odpowiedni tekst biblijny (RVM 30).
Dzięki temu odmawianie Różańca da możliwość zetknięcia się ze zbawczym słowem
Bożym. Jednak z czytaniem i rozważaniem Pisma Świętego wiąże się pewna
trudność. Polega ona na tym, że po pewnym czasie oswajamy się z tekstami
biblijnymi. Wydają się one nam dobrze znane i przez to nie skupiają już na
sobie naszej uwagi. Taka postawa utrudnia owocne przyjmowanie zbawczych słów
Boga i może nawet spowodować zaprzestanie medytowania tego, co wydaje się nam
już dobrze przyswojone pamięciowo. Jak zapobiec temu niebezpieczeństwu?
Aby uniknąć odwracania naszej uwagi od pozornie dobrze już nam
znanego słowa Bożego, papież przypomina ważną zasadę czytania i słuchania Pisma
Świętego. Otóż należy każdy fragment Biblii traktować jako słowo żywego i
kochającego nas Boga, który w danym momencie naszego życia pragnie nam
powiedzieć coś bardzo dla nas ważnego. "Należy
go słuchać, mając pewność, że jest to Słowo Boga, wypowiedziane na dzisiaj i
«dla mnie». Przyjęte w ten sposób, wchodzi ono w różańcową metodologię
powtarzania, nie powodując znużenia, jakie wywoływałoby zwykłe powtarzanie
informacji dobrze już przyswojonej." (RVM 30)
— Słuchać jak Maryja
Medytowane w trakcie rozważań różańcowych słowo Boże nie ma
"zapełniać" samej tylko pamięci, lecz powinno "zapełnić całe nasze życie", to
znaczy uformować nasz sposób wartościowania, oceniania. patrzenia na Boga,
ludzi, świat i siebie samego. Ma ono uformować nasze postawy i sposób
postępowania. Aby tak się stało, należy przyjmować słowo Boże w taki sposób, w
jaki czyniła to Maryja. Ona nie tylko zachowywała je w swoim sercu i rozważała,
lecz przede wszystkim zamieniała na czyny miłości, na wypełnianie woli Tego,
którego przez wiarę coraz lepiej poznawała.
3. Milczenie
Jan Paweł II zachęca do tego, by Różaniec ubogacać milczeniem.
Modlitwa w milczeniu powinna poprzedzać modlitwę ustną. "Słuchanie
i medytacja – powie on – karmią się milczeniem. Stosowne jest, by po
zapowiedzeniu tajemnicy i proklamacji Słowa przez odpowiedni czas zatrzymać się
i skupić na rozważanej tajemnicy, zanim rozpocznie się modlitwę ustną." (RVM 31).
Bez wewnętrznego, ale też i bez zewnętrznego milczenia trudno o
prawdziwą modlitwę kontemplacyjną. Papież zachęca więc do przypomnienia sobie
często zapominanej wartości tej cnoty.
"Ponowne
odkrycie wartości milczenia jest jednym z sekretów praktykowania kontemplacji i
medytacji. Do ograniczeń społeczeństwa zdominowanego przez technologię i środki
masowego przekazu należy również fakt, że milczenie staje się coraz
trudniejsze. Tak jak w liturgii zaleca się chwile milczenia, również przy
odmawianiu różańca stosowna jest po wysłuchaniu Słowa Bożego krótka pauza, w
czasie której duch skupia się na treści określonej tajemnicy." (RVM 31)
4. Modlitwa Ojcze nasz
W skład
modlitwy różańcowej wchodzi Ojcze nasz – cenny dar otrzymany od samego
Jezusa Chrystusa.
— Najpierw zwrócenie się do
Ojca
Zanim
pozdrawiamy Maryję słowami: Zdrowaś Maryjo, najpierw wraz z Nią
kierujemy naszą myśl i słowa do naszego Ojca niebieskiego, wołając: Ojcze
nasz. "Po wysłuchaniu Słowa i skupieniu się na tajemnicy – pisze Jan Paweł
II – czymś naturalnym jest wzniesienie ducha ku Ojcu. Jezus w każdej ze swoich
tajemnic prowadzi nas zawsze do Ojca, do którego stale się zwraca, bo w Jego
'łonie' spoczywa (por. J 1, 18). Chce nas wprowadzić w zażyłość z Ojcem, byśmy
mówili razem z Nim: «Abba, Ojcze» (por. Rz 8, 15; Ga 4, 6)." (RVM 32)
— Jednego mamy Ojca, a więc
braćmi jesteśmy
Zwracanie się do naszego Stwórcy słowami Ojcze nasz
stanowi ustawiczne przypomnienie, że wszyscy ludzie na ziemi stanowią jedną
rodzinę (por. RVM 32), której Bóg jest Ojcem. Jest nim dla każdego
człowieka bardziej, niż jego ziemski ojciec, gdyż to On stworzył nasze
nieśmiertelne, rozumne, wolne i duchowe "ja", nazywane duszą. Od Boga, naszego
Ojca, wszyscy ludzie otrzymali istnienie, które nigdy się nie skończy.
Przypominanie sobie tej prawdy w czasie rozważań różańcowych powinno stale
zachęcać nas do budowania wszędzie wspólnoty, opartej na wzajemnym
poszanowaniu, miłości, życzliwości i prawdzie: wspólnoty, z której nie wyklucza
się ani jednego człowieka.
5. Modlitwa Zdrowaś Maryjo
Najczęściej powtarzaną modlitwą, wchodzącą w skład Różańca, jest modlitwa
Zdrowaś Maryjo. "Jest to
element, który zajmuje w Różańcu najwięcej miejsca, a równocześnie sprawia, że
jest on modlitwą w całym tego słowa znaczeniu maryjną." (RVM 33)
— Zdrowaś Maryjo, łaski
pełna, Pan z Tobą. Błogosławionaś Ty między niewiastami
Jan Paweł II zwraca uwagę na
fakt, że modlitwa Zdrowaś Maryjo, nie tylko nie odciąga naszej uwagi od
Jezusa, lecz przeciwnie, stawia Go w samym centrum tej maryjnej modlitwy.
"Istotnie, pierwsza część «Zdrowaś Maryjo», zaczerpnięta ze słów skierowanych
do Maryi przez anioła Gabriela i św. Elżbietę, jest adorującą kontemplacją
misterium, które dokonuje się w Dziewicy z Nazaretu. Wyrażają one, jak można by
powiedzieć, podziw nieba i ziemi, ujawniając poniekąd zachwyt samego Boga, gdy
ogląda On swe arcydzieło – Wcielenie Syna w dziewiczym łonie Maryi – w duchu
tego radosnego spojrzenia z Księgi Rodzaju (por. 1, 31), owego
pierwotnego «pathosu, z jakim Bóg u świtu stworzenia przyglądał się
dziełu swoich rąk». Powtarzanie w różańcu «Zdrowaś Maryjo» utrzymuje nas w
klimacie zachwytu Boga: wyraża rozradowanie, zdumienie, uznanie dla
największego w historii cudu. Jest to wypełnienie proroctwa Maryi: «Odtąd
błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia» (Łk 1, 48)." (RVM 33)
— Błogosławiony Owoc żywota
Twojego, Jezus...
"Centrum «Zdrowaś Maryjo» – pisze
Jan Paweł II – poniekąd zwornikiem między jego pierwszą a drugą częścią, jest
imię Jezus. Czasami, przy pośpiesznym odmawianiu, to centrum uchodzi uwagi, a
wraz z nim również nawiązanie do misterium Chrystusa, które jest kontemplowane.
Ale to właśnie akcent, jaki kładzie się na imieniu Jezus i na Jego misterium,
znamionuje znaczące i owocne odmawianie różańca." (RVM 33).
Różaniec powinien nas nauczyć
wymawiać imię Jezus z takim szacunkiem i miłością, z jakim czyniła to Maryja.
Jest to przecież imię naszego jedynego Zbawiciela. "Powtarzanie imienia Jezus –
jedynego imienia, w którym dane nam jest mieć nadzieję na zbawienie (por. Dz 4,
12) – złączonego z imieniem Matki Najświętszej, pozwalając niejako, by to Ona
sama nam je podsuwała, stanowi drogę asymilacji, której celem jest coraz
głębsze wprowadzanie nas w życie Chrystusa." (RVM 33)
— ... Jezus, który...
"Dopowiedzenia" różańcowe
Jan Paweł II zaleca odmawiać publicznie Różaniec z tak zwanymi
"dopowiedzeniami". Polega to na tym, że do imienia Jezus dodaje się krótkie
zdanie, które przypomina rozważaną tajemnicę, np. ... i błogosławiony Owoc
żywota Twojego, Jezus, któregoś Ty, o Panno, z Ducha Świętego poczęła, do
Elżbiety niosła, w Betlejem porodziła, w świątyni ofiarowała, w świątyni
znalazła itd.
"Dopowiadanie" ubogaca modlitwę różańcową.
"Już Paweł VI przypomniał w
Adhortacji Marialis cultus praktykowany w pewnych regionach zwyczaj, by
podkreślać imię Chrystusa, dodając do niego refren (tak zwane «dopowiedzenia»)
nawiązujący do rozważanej tajemnicy. Jest to zwyczaj godny pochwały, zwłaszcza
przy publicznym odmawianiu różańca. Wyraża on dobrze wiarę chrystologiczną,
odnoszącą się do różnych momentów życia Odkupiciela. Jest to wyznanie wiary, a
równocześnie pomoc w medytacji, która pozwala przyswajać i przeżywać misterium
Chrystusa, w naturalny sposób związane z odmawianiem «Zdrowaś Maryjo»." (RVM 33)
— Módl się za nami,
grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej
Po pozdrowieniu Maryi, po skoncentrowaniu naszej uwagi na Tym, któremu
zawdzięczamy nasze zbawienie, słowa modlitwy Zdrowaś Maryjo
zachęcają nas do szukania wsparcia u Tej, która jest Matką Boga-Człowieka i
naszą Matką. "Z bardzo szczególnej więzi z Chrystusem, wynikającej z faktu, że
Maryja jest Matką Boga, Theotókos, wypływa ponadto moc błagania, jakie
do Niej kierujemy w drugiej części tej modlitwy, powierzając Jej matczynemu
wstawiennictwu nasze życie i godzinę naszej śmierci." (RVM 33)
6. Dziesięciokrotne powtarzanie
modlitwy Zdrowaś Maryjo
To, co niektórych ludzi zniechęca
do odmawiania Różańca – a mianowicie wielokrotne powtarzanie Zdrowaś
Maryjo – stanowi w
rzeczywistości bardzo ubogacający duchowo element tej modlitwy. Sprzyja ono
lepszemu zrozumieniu tajemnic Chrystusa, pogłębia miłość i prowadzi do
pełniejszego naśladowania Go.
— Powtarzanie prowadzące do
głębszego zrozumienia tajemnic Chrystusa
Dziesięciokrotne powtarzanie Zdrowaś Maryjo
przy każdej tajemnicy różańcowej prowadzi do lepszego jej zrozumienia. My,
ludzie, potrzebujemy czasu na przyswajanie sobie prawdy. Uwzględnia tę potrzebę
Różaniec, który "proponuje
charakterystyczną metodę medytacji tajemnic Chrystusa ze swej natury
sprzyjającą ich przyswajaniu. Jest to metoda oparta na powtarzaniu."
(RVM 26)
Na powtarzaniu opiera się każdy
proces uczenia się, dochodzenia przez człowieka do coraz głębszej wiedzy.
— Powtarzanie wyrażające i umacniające miłość
Powtarzanie modlitwy Zdrowaś Maryjo prowadzi nie tylko do głębszego zrozumienia
zbawczych tajemnic, lecz również powoduje, że bardziej kochamy Boga i ludzi.
Każda forma ujawnienia miłości do Boga, do Maryi, do drugiego człowieka
powoduje jej umocnienie. Również czas poświęcony na modlitwę różańcową ujawnia
i umacnia naszą miłość do Jezusa
Chrystusa i do Maryi, Jego i naszej Matki. Jan Paweł II przypomina nam to
mówiąc, że
powtarzanie «Zdrowaś Maryjo» zwraca się bezpośrednio do Matki
Najświętszej, a z Nią i przez Nią miłość odnosi się ostatecznie do Jezusa.
(Por RVM 26)
Zwłaszcza powtarzanie modlitw w
czasie odmawiania Różańca ma na celu umocnienie naszej miłości. "By
zrozumieć różaniec – powie Jan Paweł II – trzeba wejść w dynamikę
psychologiczną właściwą miłości." (RVM
26) Jedną z jej charakterystycznych cech jest to, że miłość wyraża się w
zewnętrznych, często podobnych do siebie przejawach.
Kiedy dziecko pragnie ujawnić swoją miłość do matki lub do ojca, posługuje się
zazwyczaj podobnymi lub takimi samymi słowami, gestami lub czynami, np. powie
swojej mamie, że ją kocha, przytuli się do niej, pocałuje ją, posprząta
zabawki, by sprawić jej radość itp. Pomimo tego zewnętrznego podobieństwa
zachowań kryje się za nimi za każdym razem nowy poryw uczucia i miłości.
Aby wzrastać, miłość potrzebuje
stałego ujawniania się w słowach, czynach lub gestach. Jednym z wielu możliwych
jej wyrazów może stać się Różaniec, a w nim – wielokrotne powtarzanie modlitwy
Zdrowaś Maryjo.
"Patrząc powierzchownie
na to powtarzanie – pisze Jan Paweł II – można by traktować różaniec jako praktykę jałową i nużącą.
Jednak do zupełnie innych wniosków na temat koronki można dojść, kiedy uzna się
ją za wyraz nigdy nie znużonej miłości, która ciągle powraca do ukochanej osoby
z gorącymi uczuciami, które, choć podobne w przejawach, są zawsze nowe ze
względu na przenikającą je czułość." (RVM
26)
Chcąc
wykazać potrzebę wielokrotnego ujawniania miłości w podobnych formach, Jan
Paweł II odwołuje się do rozmowy Chrystusa z Piotrem, w czasie której wyznaje
on trzykrotnie swoją miłość do Zbawiciela. Jezus pragnął tego wyznania,
ponieważ, chociaż jest Bogiem, posiada nadal ludzką naturę i ludzkie serce.
"W Chrystusie – pisze Jan Paweł II – Bóg przyjął naprawdę «serce z
ciała». Ma On nie tylko Boże Serce, bogate w miłosierdzie i przebaczenie, ale
również serce ludzkie, zdolne do wszystkich poruszeń uczucia. Gdybyśmy
potrzebowali do tego świadectwa Ewangelii, nie trudno byłoby znaleźć je we
wzruszającym dialogu Chrystusa z Piotrem po zmartwychwstaniu. «Szymonie, synu
Jana, czy miłujesz Mnie?». Aż trzy razy postawione jest to pytanie, aż trzy
razy zostaje udzielona odpowiedź: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham» (por. J
21, 15-17). Niezależnie od specyficznego znaczenia tej perykopy, tak ważnej dla
misji Piotra, niczyjej uwadze nie może umknąć piękno tego trzykrotnego
powtórzenia, w którym powracające wciąż uporczywe pytanie i korespondująca z
nim odpowiedź wyrażone są w terminach dobrze znanych z powszechnego
doświadczenia ludzkiej miłości." (RVM
26)
— Powtarzanie prowadzące do pełniejszego
upodobnienia się do Chrystusa
Papież Jan Paweł II zwraca uwagę na fakt, że
powtarzanie Zdrowaś Maryjo w modlitwie różańcowej ma nie tylko
przyczynić się do zrozumienia tajemnic Chrystusa, lecz przede wszystkim
rozwinąć naszą miłość i doprowadzić do pełnego upodobnienia się do Niego.
"Powtarzanie ożywiane jest pragnieniem
coraz pełniejszego upodobnienia się do Chrystusa, co stanowi prawdziwy
'program' życia chrześcijańskiego. Św. Paweł ogłosił ten program płomiennymi
słowami: «Dla mnie żyć – to Chrystus, a umrzeć – to zysk» (Flp 1, 21). I
jeszcze: «Teraz już nie ja żyję, lecz żyje we mnie Chrystus» (Ga 2, 20).
Różaniec pomaga nam wzrastać w tym upodabnianiu się aż do osiągnięcia celu,
którym jest świętość."
(RVM
26)
7. Modlitwa: Chwała Ojcu
Kolejny, bardzo
wartościowy składnik Różańca to modlitwa wielbiąca Trójcę Świętą: Chwała
Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu...
— Złączenie się z Maryją wielbiącą Trójcę
Świątą
Serce Matki
Najświętszej zawsze wielbiło i nadal uwielbia Boga, trójosobową nieskończoną
Miłość. Różaniec daje nam możliwość złączenia się z Maryją wielbiącą Trójcę
Świętą. Uwielbia Ona Ojca, który wybrał Ją za Matkę swojego Syna. Matczyna
miłość Maryi do Jezusa, Jej prawdziwego Syna, łączy się z uwielbianiem Go, gdyż
jest Bogiem, któremu zawdzięczamy wieczne zbawienie. Dziewica z Nazaretu
uwielbia też Ducha Świętego, który swoim działaniem uświęcił Ją i uczynił
prawdziwą Matką Syna Bożego. Okazję do złączenia się z Maryją wielbiącą Trójcę
Świętą daje nam między innymi modlitwa: Chwała Ojcu, i Synowi, i Duchowi
Świętemu, jak było na początku, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Modlitwa ta nazywana jest przez teologów "małą doksologią".
— Uwielbienie Trójcy Świętej celem
kontemplacji
Słowo pochodzenia
greckiego "doksologia" oznacza w teologii uwielbienie lub wielbienie Trójcy
Świętej. Modlitwa kontemplacyjna, do której zalicza się też Różaniec, powinna
zawsze prowadzić do uwielbiania Osób Boskich. Zwraca na to uwagę Jan Paweł II
słowami: "Doksologia trynitarna jest celem chrześcijańskiej kontemplacji.
Chrystus jest bowiem drogą, która prowadzi nas do Ojca w Duchu. Kiedy do końca
trzymamy się tej 'drogi', ustawicznie stajemy wobec misterium trzech Osób
Boskich, którym należy się chwała, uwielbienie i dziękczynienie."
(RVM 34)
— Początek i zapowiedź uszczęśliwiającej
kontemplacji w niebie
Zetknięcie się na ziemi z tym, co stanowi tylko nikłe odbicie Boga – a
mianowicie z miłością, dobrocią, prawdą, pięknem – przynosi nam radość. Pełnię
szczęścia da nam wieczna kontemplacja połączona z uwielbianiem Tego, który jest
nieskończoną Dobrocią, Miłością, Prawdą i Pięknem. Początkiem tej
uszczęśliwiającej kontemplacji jest każda modlitwa uwielbienia Trójcy Świętej,
do której zalicza się Chwała Ojcu. Świadomie odmawiane w modlitwie
różańcowej stanowi przedsmak nieba. Jan Paweł II wyraża to następująco:
"W takiej mierze,
w jakiej medytacja danej tajemnicy będzie uważna, głęboka, ożywiana – od
jednego «Zdrowaś Maryjo» do drugiego – miłością do Chrystusa i do Jego Matki,
uwielbienie Trójcy Przenajświętszej na zakończenie każdej dziesiątki, nie
sprowadzając się bynajmniej do roli krótkiego zakończenia, uzyska swój właściwy
ton kontemplacyjny, aby niejako wynieść ducha ku wyżynom raju i dać nam w
pewien sposób przeżyć doświadczenie Taboru, będące przedsmakiem przyszłej
kontemplacji: «Dobrze, że tu jesteśmy!» (Łk 9, 33)." (RVM
34)
— Właściwe uwydatnienie modlitwy Chwała
Ojcu
Ze względu na swoją wagę modlitwa
Chwała Ojcu powinna być mocno zaakcentowana przy odmawianiu Różańca. "Ważne
jest – zwraca uwagę Jan Paweł II – żeby «Chwała Ojcu», szczyt kontemplacji,
zostało w różańcu dobrze uwydatnione. Przy odmawianiu publicznym można je
śpiewać, aby odpowiednio uwypuklić ową perspektywę strukturalną,
charakteryzującą każdą modlitwę chrześcijańską." (RVM
34)
8. Akt strzelisty po Chwała
Ojcu
Po doksologii –
czyli po modlitwie Chwała Ojcu, wielbiącej Trójcę Świętą – dodawane są
jeszcze, według zwyczaju, dodatkowe modlitwy, które Ojciec Święty nazwał w
swoim Liście o Różańcu "aktami strzelistymi". Jan Paweł II podaje szereg
wskazówek dotyczących tych modlitw, których różnorodność może jeszcze bardziej
wzbogacić medytacje różańcowe. Oto rady podane przez Papieża:
"Według
powszechnie przyjętej praktyki, w różańcu po doksologii trynitarnej odmawia się
akt strzelisty, różny, zależnie od zwyczajów. Doceniając wartość takich
inwokacji trzeba zauważyć, że owocność kontemplacji tajemnic będzie lepiej
wyrażona, jeśli zadba się o to, by każdą tajemnicę zakończyć modlitwą o
osiągnięcie specyficznych owoców konkretnej tajemnicy. W ten sposób różaniec
będzie mógł trafniej wyrazić swój związek z życiem chrześcijańskim. Podpowiada
to piękna modlitwa liturgiczna, która zachęca nas, byśmy prosili o osiągnięcie
przez rozważanie tajemnic różańca tego, że będziemy «naśladować to, co
zawierają, i otrzymamy to, co obiecują». W takiej modlitwie końcowej może
występować, jak to ma już miejsce, uzasadniona różnorodność. Różaniec uzyskuje
w ten sposób również rysy bardziej odpowiadające różnym tradycjom duchowym i
różnym wspólnotom chrześcijańskim. W tej perspektywie należałoby sobie życzyć,
aby były szerzone, z należytym rozeznaniem duszpasterskim, najbardziej znaczące
propozycje. Można by sprawdzać ich przydatność w ośrodkach i sanktuariach
maryjnych, gdzie zwraca się szczególną uwagę na praktykę różańca. W ten sposób
Lud Boży mógłby, korzystać z wszelkiego autentycznego bogactwa duchowego,
czerpiąc z niego pokarm duchowy dla swej kontemplacji." (RVM
35)
9. Koronka
Przy odmawianiu
Różańca używa się koronki. Jan Paweł II ukazuje jej przydatność nie tylko do
liczenia Zdrowaś Maryjo, lecz również do udoskonalenia modlitwy
kontemplacyjnej.
— Koronka symbolem drogi
wiodącej do doskonałości
Nawet sama koronka, przedmiot służący do odliczania
kolejnych Zdrowaś Maryjo, może swoją symboliką pogłębić ducha modlitwy.
"Jako
pomoc w liczeniu, wyznaczając rytm posuwania się w modlitwie, koronka
przypomina nie kończącą się nigdy drogę kontemplacji i doskonałości
chrześcijańskiej." (RVM
36)
Tak
więc przesuwanie palców po paciorkach koronki ma przypominać nam, że do
modlitwy doskonałej nie dochodzi się w ciągu jednej chwili ani w ciągu jednego
dnia. Modlitwa rozwija się przez całe życie.
To samo dotyczy
naszej doskonałości moralnej, czyli miłości do Boga i do człowieka. Trzeba w
ciągu całego życia uczyć się miłować Boga tak jak Maryja, czyli ponad wszystko,
z całego serca, z całej duszy, całym umysłem, wszystkimi swymi siłami, a nawet
– swoimi uczuciami, a bliźniego – jak siebie samego. (Por. Mk 12,30n)
— Wszystko od Chrystusa
wychodzi i ku Niemu podąża
Do
koronki dołączony jest krzyż. Od niego rozpoczyna się modlitwa różańcowa i na
nim się kończy. Ojciec Święty widzi w tym fakcie głęboką symbolikę: "koronka
zwraca się ku wizerunkowi Ukrzyżowanego, który otwiera i zamyka samą drogę
modlitwy. Na Chrystusie skupia się życie i modlitwa wierzących. Wszystko od
Niego wychodzi, wszystko ku Niemu zdąża, wszystko przez Niego, w Duchu Świętym,
dochodzi do Ojca."
(RVM
36)
Patrząc na krzyż
mamy sobie przypomnieć, że bez bolesnej ofiary Jezusa
nieuniknionym losem wiecznym każdego
z nas – bez jakiegokolwiek wyjątku – byłoby straszliwe piekło. Dzięki śmierci
krzyżowej Jezusa Chrystusa możemy mieć nadzieję, że gdy skończy się doczesne
życie, rozpocznie się, choćby po oczyszczeniu czyśćcowym, życie w wiecznej
szczęśliwości.
— Koronka – łańcuch łączący
nas z Bogiem
Bł.
Bartłomiej Longo dostrzegał w koronce 'łańcuch' łączący nas z Bogiem. W
łańcuchu tym nie można jednak widzieć narzędzia zniewalającego, ograniczającego
wolność, hańbiącego. Ojciec Święty powie: "Owszem, łańcuch, ale łańcuch
'słodki'; taką okazuje się zawsze relacja z Bogiem, który jest Ojcem.
'Synowski' łańcuch, który pozwala nam jednoczyć się z Maryją, «służebnicą
Pańską» (Łk 1, 38), a w końcu i z samym Chrystusem, który, będąc Bogiem, stał
się 'sługą' dla naszej miłości (por. Flp 2, 7)." (RVM
36)
— Symbol więzów wspólnotowych
"Piękne
jest także rozciągnięcie symbolicznego znaczenia koronki na nasze wzajemne
odniesienia – przypomina więzi komunii i braterstwa, łączące nas wszystkich z
Chrystusem."
(RVM
36) Samo
nawet spojrzenie na koronkę powinno nam przypomnieć, że stanowimy wielką
rodzinę dzieci jednego Ojca niebieskiego. Przedmiot ten ma nam przypominać o
konieczności udzielania sobie wzajemnej pomocy w życiu codziennym. Bez miłości
bowiem nie dochodzi się do doskonałości, o czym przypomina nam swoim przykładem
Maryja idąca do Elżbiety i prosząca Jezusa o pomoc w Kanie Galilejskiej.
10. Rozpoczęcie modlitwy różańcowej
Wyznanie wiary
nie stanowi jedynego możliwego sposobu rozpoczynania modlitwy różańcowej.
"We
współczesnej praktyce – pisze Jan Paweł II – dostosowanej do różnorakich okoliczności
duszpasterskich, istnieją różne sposoby rozpoczynania różańca. W niektórych
regionach rozpoczyna się zazwyczaj wezwaniem zaczerpniętym z Psalmu 70: «Boże,
wejrzyj ku wspomożeniu memu; Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu», co niejako
ożywia u modlącego się świadomość jego własnej nędzy. Gdzie indziej natomiast
początek stanowi Credo, jakby dla uczynienia wyznania wiary fundamentem
podejmowanej kontemplacji. Te i inne sposoby, w takim wymiarze, w jakim
uzdalniają ducha do kontemplacji, są na równi uprawnione." (RVM
37)
11. Zakończenie
różańca
— Modlitwa wypływająca z
miłości do Chrystusa i Jego Matki
Papież zachęca, by do Różańca dołączyć jeszcze jakąś dowolną modlitwę. Często
zresztą, jak wspomina, modlitwa przedłużająca spotkanie na drodze duchowej z
Maryją – Matką podtrzymującą nas na duchu swoim potężnym wstawiennictwem, naszą
Nauczycielką i Przewodniczką – staje się najgłębszą potrzebą ducha.
"Czyż można się dziwić, że przy końcu tej
modlitwy odczuwa się jako potrzebę ducha, który w medytacji doświadczył głęboko
macierzyństwa Maryi, pragnienie wychwalania Najświętszej Dziewicy, czy to
wspaniałą modlitwą Salve Regina, czy też Litanią Loretańską? Jest to
ukoronowanie drogi wewnętrznej, która doprowadziła wiernego do żywego kontaktu
z misterium Chrystusa i Jego Najświętszej Matki." (RVM
37)
—Modlitwa w intencjach Ojca
Świętego
Różaniec jeszcze
bardziej wzbogaci nas duchowo, jeśli zakończy się dowolną modlitwą w intencjach
Ojca Świętego, np. Pod Twoją Obronę.
Ta modlitwa końcowa ma chronić
odmawiającego Różaniec przed zamknięciem się wyłącznie w swoich osobistych
sprawach i uczyć go kierować swoje spojrzenie na potrzeby Kościoła
powszechnego. (Por. RVM
37)
— Odpusty związane z
odmawianiem Różańca
Modlitwa w intencjach Papieża jest jednym z warunków, jakich wymaga Kościół dla
uzyskania odpustów, również związanych z Różańcem.
"Odmawianie różańca
zamyka się modlitwą w intencjach Papieża, by niejako skierować spojrzenie
modlącego się na rozległy horyzont potrzeb Kościoła. I właśnie z myślą, by
zachęcić do takiej eklezjalnej wizji różańca, Kościół wzbogacił go świętymi
odpustami dla tych, którzy go odmawiają w należytej dyspozycji." (RVM
37).
Tą dyspozycją
jest pragnienie stałego wypełniania woli Bożej i zdecydowane oderwanie się od
wszystkiego, co nam w tym przeszkadza, nawet w najmniejszym stopniu. Innymi
warunkami uzyskania odpustu zupełnego jest spotkanie z Chrystusem w Komunii św.
i w sakramencie pojednania.
12. Tygodniowy cykl różańca
"Różaniec można odmawiać codziennie w całości, i nie brak takich, którzy to
czynią z godną pochwały wytrwałością. Wypełnia on w ten sposób modlitwą dni tak
wielu dusz kontemplacyjnych albo towarzyszy osobom chorym czy w podeszłym
wieku, które dysponują dużym zasobem czasu. Jest jednak oczywiste – i to tym
bardziej, jeśli doda się nowy cykl mysteria lucis – że wielu wiernych będzie
mogło odmawiać tylko jego część według pewnego porządku tygodniowego. Ten
rozkład prowadzi do nadania poszczególnym dniom tygodnia swoistego duchowego
'kolorytu', podobnie jak liturgia nadaje go różnym okresom roku liturgicznego." (RVM
38)
Ojciec Święty
proponuje następujący tygodniowy cykl odmawiania Różańca:
-
poniedziałek: tajemnice radosne;
-
wtorek: tajemnice bolesne;
-
środa: tajemnice chwalebne;
-
czwartek: tajemnice światła;
-
piątek: tajemnice bolesne;
-
sobota: tajemnice radosne;
-
niedziela: tajemnice chwalebne.
Taki układ tygodniowy nie jest jednak koniecznością, może więc ulegać zmianie,
jak pisze Jan Paweł II:
"To
wskazanie nie ma jednak ograniczać słusznej wolności medytacji osobistej i
wspólnotowej, z uwzględnieniem potrzeb duchowych i duszpasterskich, a przede
wszystkim dat liturgicznych, które mogą sugerować bardziej odpowiednie
dostosowania."
(RVM
38)
Sprawą ważniejszą od tego, kiedy mają być medytowane poszczególne tajemnice,
jest jakość modlitwy różańcowej. Należy zrobić wszystko, co możliwe, by stał
się on głęboką modlitwą kontemplacyjną, zmieniającą nasze życie i prowadzącą do
Boga i Maryi. "Sprawą naprawdę wielkiej wagi jest to, by różaniec był coraz
bardziej pojmowany i przeżywany jako droga kontemplacji. Dzięki niej, jako
uzupełnienie tego, co dokonuje się w liturgii, tydzień chrześcijanina,
skoncentrowany na niedzieli, dniu zmartwychwstania, staje się drogą przez
tajemnice życia Chrystusa, a On objawia się w życiu swych uczniów jako Pan
czasu i historii." (RVM
38)
