Istnienie Boga || Bliskość Boga || Objawienie Boże || Odpowiedź na Boże Objawienie || Religie niechrześcijańskie || Jedyny Bóg || Trójca Święta || Stworzenie || Natura człowieka || Raj || Grzech pierworodny || Cierpienie i zło w świecie || Jezus Chrystus || Maryja || Kościół || Duch Święty || Łaska Boża || Sakramenty || Chrzest || Bierzmowanie || Eucharystia || Sakrament pojednania || Przygotowanie się do spowiedzi || Sakrament namaszczenia chorych || Kapłaństwo || Małżeństwo || Śmierć || Sąd szczegółowy i ostateczny || Czyściec || Niebo || Piekło || Miłosierdzie Boże || Paruzja || Zmartwychwstanie || Życie w przyszłym świecie || Sumienie || Przykazanie miłości || Grzech || Przykazania Boże || Modlitwa || Doskonalenie kontaktów osobowych

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W Z ź Ż

STRONA GŁÓWNA

STRESZCZENIA || OGÓLNY SPIS TREŚCI


Ks. Michał Kaszowski

TEOLOGIA W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH


Ludzkość po grzechu pierwszych rodziców:

Każdy człowiek skażony grzechem pierworodnym


Zagadnienia poruszane na stronie ujęte w formie pytań:


Każdy Człowiek skażony grzechem pierworodnym

Pierwsi rodzice przekazali swemu potomstwu naturę ludzką w takim stanie, do jakiego doprowadzili swoją, czyli bez darów nadprzyrodzonych i pozaprzyrodzonych, gdyż te zniszczyli przez swój grzech. Dlatego też cierpienie dotyka każdego człowieka, doznaje on nacisku pożądań, które pobudzają go do grzeszenia, ulega licznym błędom i jego życie kończy się śmiercią. Jednym z następstw grzechu Adama jest też to, że każdy człowiek rodzi się w stanie grzechu pierworodnego. Zastanowimy się obecnie nad istotą tego grzechu, sposobem przekazywania go i wyzwalania się z niego.

I. Istota dziedziczonego grzechu pierworodnego

Terminologia związana z grzechem pierworodnym

Co w teologii nazywa się grzechem pierworodnym, a co jego następstwami?

Określenie „grzech pierworodny” ma podwójne znaczenie: oznacza albo upadek pierwszych rodziców, albo też niezawiniony stan braku łaski uświęcającej, w jakim rodzi się każdy człowiek z powodu nieposłuszeństwa Adama i Ewy.

Od samego grzechu pierworodnego należy odróżnić jego następstwa. Skutkiem grzechu Adama jest to, że wszyscy ludzie rodzą się z grzechem pierworodnym i są pozbawieni darów pozaprzyrodzonych, zwanych też pozanaturalnymi, które posiadali pierwsi rodzice.

Czym jest dziedziczony grzech pierworodny?

Grzech w duszy człowieka

"Adam i Ewa przekazali swojemu potomstwu naturę ludzką zranioną przez ich pierwszy grzech, a wiec pozbawioną pierwotnej świętości i sprawiedliwości. To pozbawienie jest nazywane "grzechem pierworodnym"." (KKK 417)

Stworzoną przez Boga duszę każdego człowieka można porównać do żarówki, która świeci tylko wtedy, gdy zostanie podłączona do prądu. Bez przepływającego przez nią prądu nie wydaje światła. Jeśli odniesiemy to do duszy poczętych dzieci, to trzeba powiedzieć, że Bóg nie stwarza dusz złych, jednak z powodu upadku pierwszych rodziców przypominają one żarówki, które nie świecą, bo nie dopływa do nich prąd łaski uświęcającej. Są one jak żarówki, które mogą świecić, bo nie są przepalone, jednak nie świecą, gdyż nie są podłączone do prądu.

Wskutek zniszczenia przez Adama i Ewę więzi z Bogiem człowiek przychodzi na ten świat pozbawiony łask i darów, które oni posiadali przed swoim upadkiem. Stan braku największego nadprzyrodzonego daru, łaski uświęcającej – w jakim bez własnej winy przychodzi na ten świat każdy człowiek – nazywa się dziedziczonym grzechem pierworodnym. Ten brak równoznaczny jest z brakiem jedności z Bogiem i z nieobecnością życia Bożego w duszy człowieka. Z powodu braku tego życia grzech pierworodny dziedziczony jest śmiercią duchową, "śmiercią duszy". (Por. KKK 403)

Pod jakim względem dziedziczony grzech pierworodny różni się od ciężkiego grzechu osobistego?

Nie "popełniony", lecz "zaciągnięty" grzech

Dziedziczony grzech pierworodny, chociaż tak się nazywa, nie jest grzechem w znaczeniu ścisłym. Grzech bowiem zawsze jest wolną i dobrowolną decyzją, jest wyraźnym i wolnym opowiedzeniem się po stronie zła, jest wyborem zła. Grzech ciężki jest zatem aktem ludzkim, który doprowadza do utraty łaski. Tego osobistego grzesznego działania nie ma w przypadku dziedziczonego grzechu pierworodnego. "Dlatego grzech pierworodny jest nazywany "grzechem" w sposób analogiczny; jest grzechem "zaciągniętym", a nie "popełnionym", jest stanem, a nie aktem." (KKK 404)

Co znaczy, że dziedziczony grzech pierworodny, nie będąc winą człowieka, jest jego grzechem własnym?

Grzech własny, lecz bez winy osobistej

Podobieństwo między grzechem pierworodnym dziedziczonym a ciężkim grzechem osobistym ujawnia się w tym, że w jednym i w drugim wypadku w duszy nie ma łaski uświęcającej. Przy grzechu ciężkim, czyli śmiertelnym, łaski nie ma z winy człowieka, w stanie zaś grzechu pierworodnego nie ma jej duszy nie z winy przychodzącego na świat dziecka, lecz z powodu Adama i Ewy.

Tak więc jako brak łaski grzech pierworodny dziedziczony jest grzechem własnym człowieka. Nie jest jednak grzechem w sensie winy osobistej, gdyż poczęte dziecko nie podjęło i nie mogło podjąć żadnej grzesznej decyzji, która obciążałaby je winą. "Chociaż grzech pierworodny jest grzechem własnym każdego (Por. Sobór Trydencki: DS 1513. Por. Sobór Trydencki: DS 1513.), to jednak w żadnym potomku nie ma on charakteru winy osobistej." (KKK 405),

Grzech pierworodny przypomina zaraźliwą chorobę, mogącą stać się własnym bolesnym brzemieniem nawet małego dziecka, które w niczym nie zawiniło i nie zrobiło nic, by się zarazić.

Co znaczy, że człowiek obciążony grzechem pierworodnym jest podobny do Adama i Ewy po ich grzechu?

Stan podobny do tego, w jakim znaleźli się pierwsi rodzice po upadku

Przychodzący na ten świat człowiek bez własnej winy znajduje się w takim stanie, w jakim znaleźli się piersi rodzice po popełnieniu grzechu. Głównym następstwem ich nieposłuszeństwa było zniszczenie swojej świętości i sprawiedliwości pierwotnej, czyli wszystkich darów nadprzyrodzonych i pozaprzyrodzonych, otrzymanych od Boga. "Przez swój grzech Adam jako pierwszy człowiek utracił pierwotną świętość i sprawiedliwość, które otrzymał od Boga nie tylko dla siebie, lecz dla wszystkich ludzi." (KKK 416; por. KKK 399)

Utrata świętości i sprawiedliwości wiązała się przede wszystkim z zerwaniem przyjaźni ze Stwórcą, z oddaleniem się od Niego. Pierwsi rodzice zniszczyli w sobie łaskę uświęcającą, czyli życie Boże udzielone przez Stwórcę swoim stworzeniom. To oddaliło ich od Boga. Obrazowo zostało to ukazane w Księdze Rodzaju jako opuszczenie ogrodu-raju, w którym można było żyć w bliskości Boga, gdyż On przechadzał się tam, "w porze kiedy był powiew wiatru" (por. Rdz 3,8).

Adam i Ewa przekazali swemu potomstwu naturę bez łaski zjednoczenia z Bogiem. Dlatego w takim stanie, czyli w grzechu pierworodnym, przychodzi na świat każdy człowiek, potomek Adama.

W jakim sensie po grzechu pierwszych rodziców szatan zdobył panowanie nad człowiekiem?

Panowanie szatana z powodu grzechu

Skuszenie Adama i Ewy przez szatana do popełnienia grzechu dało mu pewien rodzaj ograniczonego panowania nad nimi i nad ludzkością.  "Nauka o grzechu pierworodnym – związana z nauką o Odkupieniu przez Chrystusa – daje jasne spojrzenie na sytuację człowieka i jego działanie w świecie. Przez grzech pierwszych rodziców diabeł uzyskał pewnego rodzaju panowanie nad człowiekiem, chociaż człowiek pozostaje wolny. Grzech pierworodny pociąga za sobą "niewolę pod panowaniem tego, który ma władzę śmierci, to jest diabła" (Sobór Trydencki: DS 1511; por. Hbr 2, 14.)." (KKK 407)

Dlaczego panowanie szatana nad człowiekiem jest ograniczone?

Panowanie ograniczone

Wszechmoc i miłość Boża, ujawniająca się w Opatrzności, ogranicza wpływ szatana na człowieka. Chrystus, który uwalniał od grzechu i wyzwalał opętanych z mocy złego ducha, pokazuje, że to On, a nie szatan, jest i będzie na wieki prawdziwym Królem świata. Czyny i słowa Chrystusa zapowiadają Jego końcowe pełne zwycięstwo nad szatanem, władcą tego świata, który "został osądzony" (por. J 16,11).

Czym jest  grzech świata i dlaczego nie można go utożsamiać z grzechem pierworodnym?

Grzech świata nie jest grzechem pierworodnym

"Konsekwencje grzechu pierworodnego i wszystkich grzechów osobistych ludzi powodują w świecie, ujmowanym jako całość, stan grzeszności, który może być określony wyrażeniem św. Jana: "grzech świata" (J 1,29). Wyrażenie to określa także negatywny wpływ, jaki wywierają na osoby sytuacje wspólnotowe i struktury społeczne, które są owocem grzechów ludzi (Por. Jan Paweł II, adhort. apost. Reconciliatio et paenitentia, 16.). (KKK 408)

Grzechu świata nie można jednak utożsamiać z dziedziczonym grzechem pierworodnym, który dotyka duszy ludzkiej i pozbawia ją nadprzyrodzonej więzi z Bogiem.

Chrzest gładzi grzech pierworodny, nie usuwa jednak grzechu świata. Ten może znikać stopniowo przez nawracanie się człowieka i przez tworzenie między ludźmi relacji  opartych na uczciwości, sprawiedliwości i miłości. To z kolei wymaga tworzenia struktur prawnych i społecznych, stojących na straży dobra każdego człowieka i jego praw. Nie można jednak usunąć grzechu świata bez zmiany serca człowieka, przez samo tylko doskonalenie prawa i struktur społecznych.

II. Sposób przekazywania grzechu pierworodnego

Co znaczy, że grzech pierworodny nie jest przekazywany przez naśladowanie?

Nie przez naśladowanie przekazywany jest grzech pierworodny

"Uznajemy więc za Soborem Trydenckim, że grzech pierworodny wraz z naturą ludzką jest przekazywany przez zrodzenie, a nie przez naśladowanie, i że jest on własnym grzechem każdego" (Paweł VI, Wyznanie wiary Ludu Bożego, 16.). (KKK 419)

Grzech pierworodny nie przenosi się z człowieka na człowieka w taki sposób, że naśladuje on nieposłuszeństwo pierwszych rodziców. Oczywiście, takie naśladowanie istnieje, jednak nie nazywa się ono grzechem pierworodnym, lecz grzechem osobistym jakiegoś konkretnego człowieka.

W jakim sensie grzech pierworodny jest przekazywany przez zrodzenie?

Przekazywanie przez zrodzenie

Kościół uczy, że przekazywanie grzechu pierworodnego dokonuje się przez zrodzenie. Nie chodzi jednak o dziedziczenie genetyczne: grzech pierworodny nie jest zapisany w ludzkich genach.

Przekazywanie grzechu pierworodnego tajemnicą

Trudno szczegółowo wyjaśnić fakt, w jaki sposób przez zrodzenie przekazywany jest grzech pierworodny. Stanowi to dla nas wielką tajemnicę, której nie możemy w pełni zrozumieć. (Por. KKK 404)

Cały rodzaj ludzki jest w Adamie "jak jedno ciało jednego człowieka". (Św. Tomasz z Akwinu, Quaestiones disputatae de malo, 4,1.) " Przez tę "jedność rodzaju ludzkiego" wszyscy ludzie są uwikłani w grzech Adama, jak wszyscy są objęci sprawiedliwością Chrystusa." (KKK 404)

Po swoim grzechu pierwsi rodzice przekazali potomstwu naturę w takim stanie, do jakiego doprowadzili swoją przez pychę, nieposłuszeństwo i bunt przecinko Bożemu prawu. Natura ta nadal jest w tajemniczy sposób przekazywana w stanie skażenia, pozbawiona darów, jakie Adam i Ewa posiadali przed swoim upadkiem. Każde poczęte dziecko otrzymuje ludzką naturę w takim właśnie stanie, pozbawioną pierwotnej świętości i sprawiedliwości.

"Wiemy z Objawienia, że Adam otrzymał świętość i sprawiedliwość pierwotną nie dla siebie samego, ale dla całej natury ludzkiej; ulegając kusicielowi, Adam i Ewa popełnili grzech osobisty, ale ten grzech dotyka natury ludzkiej, którą będą przekazywać w stanie upadku (Por. Sobór Trydencki: DS 1511-1512.)." (KKK 404). 

Każdy człowiek nosi w sobie rany, jakie zadali naturze ludzkiej pierwsi rodzice, jakby chorobę, która przenosi się z pokolenia na pokolenie i dotyka całej ludzkości.

Grzechu nie dziedziczy się przez otrzymywanie duszy od rodziców

Dlaczego generacjonizm błędnie wyjaśnia przekazywanie grzechu pierworodnego i pochodzenie duszy dziecka?

Nie można rozumieć przekazywania grzechu pierworodnego w ten sposób, że dziecko otrzymuje go wraz z duszą, która pochodzi od rodziców. Takie błędne tłumaczenie podaje tzw. generacjonizm (generacjanizm).

Kościół uczy, że dusza dziecka nie pochodzi tak jak jego ciało od rodziców, lecz zawsze jest stwarzana bezpośrednio przez Trójcę Świętą. Grzechu oczywiście nie daje duszy Bóg, lecz pojawia się on w trudny do zrozumienia dla nas sposób przez fakt zrodzenia, czyli przekazania natury zranionej przez grzech osobisty Adama i Ewy.

Grzech pierworodny nie jest grzechem preegzystującej duszy

Dlaczego nauka o preegzystencji dusz błędnie wyjaśnia przekazywanie grzechu pierworodnego i pochodzenie duszy ludzkiej?

Kościół nie podziela poglądu niektórych preegzystencjalistów twierdzących, że grzech pierworodny jest grzechem osobistym duszy, popełnionym przez nią w czasie swojej poprzedniej formy istnienia, zanim jeszcze połączyła się z ciałem. Połączenie się z ciałem miałoby być karą dla duszy za popełniony grzech.

Kościół uczy, że Bóg stwarza z nicości duszę każdego poczętego dziecka. Ponieważ nie istniała ona przed poczęciem, dlatego też nie mogła popełnić żadnego grzechu. Według nauki Kościoła grzech pierworodny istnieje w duszy jako następstwo upadku Adama.

III. Powszechność grzechu pierworodnego

Pod jakim względem nauczanie pelagian różni się od nauki Kościoła o grzechu pierworodnym?

Grzech Adama naprawdę zaszkodził wszystkim ludziom 

Kościół odrzucił pogląd Pelagiusza, który "utrzymywał, że człowiek, opierając się na naturalnej sile swojej wolnej woli, bez koniecznej pomocy łaski Bożej, może prowadzić życie moralnie dobre. Wpływ grzechu Adama sprowadzał on jedynie do złego przykładu." (KKK 406)

Według nauki Kościoła oddziaływanie grzechu Adama jest poważniejsze niż danie tylko złego przykładu. Następstwa grzechu pierwszych rodziców dotykają człowieka, zanim jako dziecko jeszcze potrafi wykonać jakikolwiek w pełni świadomy i dobrowolny czyn. Łaska zaś konieczna jest do usunięcia grzechu pierworodnego i do osiągnięcia pełnej doskonałości moralnej.

Co znaczy, że oddziaływanie grzechu Adama jest powszechne?

Grzech Adama dotknął wszystkich ludzi

Katechizm przypomina fundamentalne nauczanie Kościoła o powszechności skutków grzechu Adama i Ewy: "Wszyscy ludzie są uwikłani w grzech Adama. Stwierdza to św. Paweł: "Przez nieposłuszeństwo jednego człowieka wszyscy stali się grzesznikami" (Rz 5, 19); "Przez jednego człowieka grzech wszedł na świat, a przez grzech śmierć i w ten sposób śmierć przeszła na wszystkich ludzi, ponieważ wszyscy zgrzeszyli..." (Rz 5,12)." (KKK 402)

Kto nie był obciążony grzechem pierworodnym?

Jezus Chrystus i Maryja bez grzechu pierworodnego

Oprócz Chrystusa i Niepokalanie Poczętej Maryi wszyscy bez wyjątku ludzie, od momentu swojego zaistnienia, zostali dotknięci zmazą grzechu pierworodnego. W duszy Jezusa i Maryi nigdy nie było grzechu pierworodnego. Nie było Im jednak zaoszczędzone inne bolesne następstwo grzechu Adama: cierpienie. Gwoździe przebiły ręce i nogi Jezusa, ciernie Jego głowę, włócznia zaś — Jego bok i serce. To serce zraniła jednak jeszcze inna włócznia — duchowa: włócznia lekceważenia, odrzucenia, pogardy, zapomnienia, niewdzięczności, obojętności. Również serce Matki Najświętszej, towarzyszącej wiernie Synowi, wielokrotnie zostało przeszyte mieczem boleści, przepowiedzianym Jej przez starca Symeona (por. Łk 2,35).

IV. Sakrament uwalniający od grzechu pierworodnego

Dlaczego chrzest udzielany jest także dzieciom?

— Dzieci są dotknięte grzechem pierworodnym, dlatego przyjmują chrzest

Jezus Chrystus ustanowił sakrament chrztu, dzięki któremu dokonuje się usunięcie grzechu pierworodnego z duszy. Sakrament ten udzielany jest także dzieciom, gdyż i one są dotknięte tym grzechem. "Ze względu na tę pewność wiary Kościół udziela chrztu na odpuszczenie grzechów nawet małym dzieciom, które nie popełniły grzechu osobistego (Por. Sobór Trydencki: DS 1514)." (KKK 403)

Udzielanie chrztu dzieciom jest najdawniejszą praktyką Kościoła. Pismo Święte wspomina o "całych domach" przyjmujących chrzest (Por. Dz 16,15; Dz 16,33), co zakłada, że dzieciom tego sakramentu nie odmawiano.

Synod w Kartaginie z 418 roku wyklucza z Kościoła tych, którzy odrzucają konieczność udzielania chrztu dzieciom. W kanonie 2 tego synodu czytamy: "Uznano również: jeśli ktoś przeczy temu, że należy chrzcić dzieci zaraz po urodzeniu, albo mówi, że się je chrzci wprawdzie dla odpuszczenia grzechów, lecz nie otrzymują w spuściźnie od Adama żadnego grzechu pierworodnego, który miałby być odpuszczony przez kąpiel odrodzenia, i skutkiem tego u tych dzieci forma chrztu ,,dla odpuszczenia grzechów" nie jest prawdziwa, lecz fałszywa — niech będzie wyłączony ze społeczności wiernych. Tego bowiem, co mówił Apostoł: „Przez jednego człowieka grzech wszedł na ten świat, a przez grzech śmierć, i tak na wszystkich ludzi śmierć przyszła, ponieważ wszyscy zgrzeszyli" [Rz 5, 12], nie należy rozumieć inaczej, ale tylko tak, jak zawsze to rozumiał katolicki Kościół na całym świecie. Według tej zasady wiary dlatego chrzci się prawdziwie dzieci dla odpuszczenia grzechów, chociaż same nie mogły jeszcze popełnić żadnego grzechu, aby poprzez odrodzenie doznały obmycia z tego, co ściągnęły na siebie wskutek narodzin." (BF 41)

Co znaczy, że chrzest usuwa grzech pierworodny?

Chrzest usuwa grzech pierworodny

Zgładzenie grzechu pierworodnego polega na udzieleniu przez Boga łaski uświęcającej, która jednoczy człowieka z Bogiem, daje mu udział w Jego życiu i świętości. "Chrzest, dając życie łaski Chrystusa, gładzi grzech pierworodny i na nowo kieruje człowieka do Boga" (KKK 405)

Jakie skutki grzechu Adama pozostają także po przyjęciu chrztu?

—  Skutki grzechu pierworodnego pozostają także po przyjęciu chrztu

Chrzest usuwa tylko najpoważniejszy skutek grzechu pierwszych rodziców, czyli grzech pierworodny, innych następstw grzechu Adama w pełni nie usuwa. Chrzest nie przywraca utraconych przez pierwszych rodziców darów pozaprzyrodzonych, dlatego też ochrzczony podlega cierpieniu, śmierci, pożądliwości i różnym formom niewiedzy. Ze względu na osłabienie ludzkiej natury i jej skłonność do zła musi prowadzić ustawiczną walkę duchową (por. KKK 405), aby wiernie trwać przy Bogu, nie oddalać się od Niego i zawsze wypełniać Jego wolę, czy też by, po popełnieniu jakiegoś grzechu, powrócić do Niego przez żal, skruchę, sakrament pojednania.


STRONA GŁÓWNA

STRESZCZENIA || OGÓLNY SPIS TREŚCI

Inne witryny:

Ewangelia na każdy dzień
Jezus i Maryja w oczach ewangelistów i mistyków
Czytelnia
Leksykon "Prawdziwe Życie w Bogu"